Varoši Užicu je tokom srednjeg veka i dalje preko Šeher Užica gradnju uslovljavala konfiguracija terena kada se razvijao širi gradski centar. Znamo da Užice leži u uskoj kotlini okruženoj brdima i da se grad razvijao ispred srednjovekovne tvrđave, pokraj Đetinje. Tokom 19. veka, Užice je bilo tipičana orjentalna varoš. Kuće su bile najčešće na sprat, pokrivene šindrom ili ćeramidom, sa prizemljem zidanim kamenim ili ćerpičem i spratom zidanim birkaticom („kuća na boj“- jednospratnica ili, zid u širini jedne cigle, jednog ćerpiča), sa drvenim doksatom, divaninama i isturenim erkerima (balkon, erker i lođa su u funkcionalnom i konstruktivnom pogledu isti grđevinski elemenat). Varoš se prostirala s obe strane reke po kotlini i padinama brda.
Preko Đetinje su bila dva lučna kamena mosta sa svodovima od sige, Đulića i Kasapčića mostovi i nekoliko drvenih mostova za pešake. U čaršiji je bilo desetak džamija i samo jedna pravoslavna crkva – crkva Svetog Marka, podignuta 1828. Saborna crkva Svetog Đorđa izgrađena je 1844. Iz tog perioda skoro da nije sačuvan ni jedan objekat. Tu možemo svrstati kuću Andre Stanića na Carini i Jokanovića kuća na Slanuši ili bliže na Trgu Sv. Save koje su primeri orjentalnog balkanskog graditeljstva iz šeste decenije 19. veka. Nisu sačuvane karakteristične stare užičke kuće, kakve su bile kuća Zotovića u Međaju i kuća Lapčevića na Rakijskoj pijaci. Primer javnog obekta u tom stilu je zgrada stare opštine, danas gradska galerija. Na brdu iza najvećeg solitera na Rakijskoj postoji i danas stara kuća Matijevića u istom stilu za koju više niko od nadležnih ne zna.
Arhitektura ulica iz 19. veka postoji danas (septembar 2019. godine) delimično u Žičkoj ulici na Rakijskom pijacu, na Pašinovcu, na Megdanu u Jazovima, na Međaju, u ulici kneza Lazara i u Dečanskoj, uz Glavnu ulicu uz Dovarje, na „Lipi“ na potezu od nekadašnje robne kuće „Progres“ do Aleksića mosta. Brže nestaju kuće, nego što ja stignem da proverim da li još postoje. Na nekoliko mesta se mogu videti i stare kapije kroz koje se ulazilo u unutrašnja dvorišta, koja su bila kadrmisana ili uređena u stilu đul-bašte.
Užičani su oduvek šetali po okolnim brdima, pejsaž Užica koji je zabeležen na najstarijim fotografijama je bio prepoznatljiv, arhetektura evropskog uticaja se oslobođala od orjentalno balkanskog uticaja evropskim stilom gradnje. Prva veća zgrada izgrađena je u Užicu 1859. godine, bila je neoklasitistička zgrada Okružnog načelstva, danas najstarija zgrada u gradu. Od tada Užice doboja obrise strukture evropskog gradskog jezgra. Zatim je 1884. godine podignuta zgrada Prve osnovne škole, na kojoj je dograđen sprat 1933. godine. U užički pejsaž 1993. umetnuta je zgrada Gimnazije u stilu akademizma, a onda se 1900. godine iz ledine Beširovog polja izdigla kasarna u neoklasičnom stilu u Krčagovu. Na desnoj obali 1899. godine izgrađena je Centrala pod gradom, a na levoj obali Đetinje, na prostoru uz današnju ulicu Mališe Atanackovića do ulice Mihaila Ilića, po projektnoj dokumentaciji urađenoj u Kemcu u Nemačkoj, od 1900 do 1903, izgrađena je hala Tkačke radionice sa elementima neogotike. Upravna zgrada ukrasila je Užice 1903. u istom stilu. Mališa Atanacković je 1907. izgradio stari Električni mlin u klisuri Grot, a novi na Rakijskoj pijaci 1912.
Godine 1912, po uzoru na evropske trendove, počela je modernizacija grada što se primećuje na kući Miloša Trifunovića. Tada je započeta i gradnja škole na Lipi, danas OŠ “Dušan Jerković”. Te dve zgrade su prvi primeri secesije u gradu uz Đetinju. Iste godine je izgrađena i železnička stanica na Begluku sa elementima francuske vernakularne arhitekture (Vernakularna forma – karakteristična za određena područja, gradove ili države, koja predstavlja tradicionalnu stilsku formu jednog kraja).
U međuratnom periodu izgrađena je Palata tkačke radionice 1920. Zgrada opšte bolnice u Krčagovu 1922. godine. Pa nova zgrada Okružnog načelstva i suda 1927, današnja Graska kuća ili ti “Opština”. Sve tri u stilu akademizma.
Godine 1934, sagrađena je zgrada Sokolskog doma – „Sokolana“ u srpsko-vizantiskom stilu arhitekte Momira Korunovića. Ukrasila je Užice kao građevina, ali i u kulturno-sportskom smislu i ubrzo postala hram kulture i sporta brojnih generacija. Godine 1974. užička vlast, na čijem je čelu bio predsednik opštine Petar Antonijević, donosi odluku da se Sokolana sruši, jer će je „srušiti potresi moćne pruge Beograd-Bar koja prolazi ispod Zabučja u blizini“. To je bio najveći urbanistički zločin u istoriji grada. Sokolana je bila deo užičkog urbanog identiteta.
Objekti industrijske i inžinjerske arhitekture grade se tokom prve polovine 20. veka izuzev u vreme svetskih ratova. Stari betonski železnički most na plaži podignut je 1924. i tada je imao najveći luk na Balkanu. Železnička ložionica i kolnica 1927, Most kralja Aleksandra 1928…
