Prvo da kažem zašto se zove ova nacionalna srpska kapa zove šajkača i od kud ona upšte u narodnoj nošnji užičkoga kraja. Materijal od kojeg je napravljena se popularno zove “šajak”. Sastoji od vunenog prediva, zbog čega se šajkača nosi u svim godišnjim dobima, jer održava konstantnu temperaturu glave. Ipak, šajkača nije dobila ime po materijalu od koga je napravljena, dobila je ime po srpskim graničarima u austrougarskoj monarhiji u području Šajkaša, na granici sa Otomanskim carstvom. Oni su nosili kape koje su oblikom vrlo podsećale na brodove, koji su nazivani šajkama.
Ne postoji podatak o tome kako su Srbi iz Šajkaša nazivali svoje kape, ali su one ubrzo preuzete kao deo vojne uniforme srpske vojske 1870. godine. Njena standardna vunena vojna varijanta bila je bez ikakvog obeležja. Nosili su je obični vojnici. Oficiri su imali drugačiju, ojačanu, sa vizirom i kokardom na kojoj se nalazila emajlirana trobojka sa kraljevim monogramom. I među njima je bilo razlika, pošto su vojvode na svojim kapama imale podbradnik i na vrhu zlatni širit. Kod običnih je preklop mogao da se spusti preko ušiju u slučaju hladnog vremena, a sve su leti imale mogućnost da se pozadi nakači tkanina te da tako štiti vrat od sunca.
Pre šajkače muškarci u užičkom kraju, do 80-tih godina 19. veka, nosili su na glavama crvene fesove sa kićankom i šubare napravljene od crnog jagnjećeg krzna sa malo uvučenim vrhom, ili je bila ispletena od crne vune. Posle Javorskog rata sa Turskom 1878, najpre mlađi, a zatim i stariji muškarci, kao obavezan deo nošnje počinju da nose šajkaču, kapu sa duplim stranama kao u vojničke kape, koja je izrađena od fabričkog sukna, najčešće maslinasto – zelene boje.
Od kraja 19. veka šajkaču je u užičkom kraju nosila većina seoskog muškog stanovništva. Masovno se nosila i u samo užičkoj varoši u kobinaciji sa evropskom odećom. Opanci i šajkača su bili obavezni. Zimi, naročito u selima, oko šajkače su obavijali pleteni vuneni šal. Leti bi šajkaču u varoši obično zamenio slameni šešir.
